het samenspel tussen gemeenschap en gemeente
De We Doen Het Samen-coalitie is er voor de lokale gemeenschappen in Nederland. Hoe mooi en impactvol bewonersinitiatieven vaak zijn, op de achtergrond spelen er regelmatig best wel ingewikkelde zaken. Zaken waar initiatiefnemers zich volledig en vol overtuiging op weten te storten, om te kunnen (blijven) doen waar ze goed in zijn. Eén van de hoofddoelen van de We Doen Het Samen-coalitie is een gelijkwaardige samenwerking tussen bewonersinitiatieven en gemeenten.
Dat is precies waar het in dit verhaal over gaat, het gezamenlijk belang van zowel de samenleving als van de gemeente. Maar deze belangen verenigen in visie en beleid, dat blijkt toch best een uitdaging. In dit interview vertelt Hugo ter Steege, zelf ambtenaar in ‘s-Hertogenbosch, maar als actieve bewoner betrokken bij Pand9 in Zaltbommel, over de strijd tegen de voorgenomen sloop van deze waardevolle locatie voor de samenleving.
Vanuit de leegte ontstond iets bijzonders
Na de sluiting van het voormalige LTS-gebouw in Zaltbommel in 2013, bleef de leegte over. Een leegte die met goedkeuring van de gemeente al snel gevuld werd door de samenleving. Eerst met kunstenaars, vervolgens met buurtinitiatieven en uiteindelijk aangevuld met beroepskrachten. Het gebouw van zo’n 4.800 m2 is inmiddels van onder tot boven een levendige hub waar diversiteit, creativiteit en samenwerking samenkomen.
Met op de begane grond onder andere een kringloopwinkel, Repair Café, voedselbank, ontmoetingsruimte, een kerk, werkplaats, sociaal restaurant, helpende handjes en nog veel meer. Op de eerste verdieping worden de ruimtes verhuurd aan beroepskrachten, op het gebied van jongerenwerk, welzijnswerk, buurtzorg en aan andere professionele hulporganisaties. En op de eerste en tweede verdieping vind je ook de kunstenaars.
Mooi mix van informele en formele hulp
Zo’n 2.500 bezoekers komen hier wekelijks over de vloer, waarvan een groot deel zich in een kwetsbare positie bevindt en woont in de naastgelegen wijk De Vergt. Ze komen hier voor spullen, een bak koffie of soep, zingeving, een goed gesprek, gezelligheid en ook voor hulp en ondersteuning. De mix van informele en formele inzet is in Pand9 dan ook mooi in verhouding. Zo’n 350 vrijwilligers staan aan de basis. Ter ondersteuning zijn 35 beroepskrachten op de eerste verdieping op afroep beschikbaar. Voor wanneer ze er op de begane grond niet uitkomen en er net een beetje extra hulp nodig is.
De tijdelijkheid voorbij
Hugo ter Steege is een van de mensen die zich vandaag de dag bezighoudt met het behoud van deze inspirerende plek voor Zaltbommel. Want, wat ooit als tijdelijke invulling gezien werd voor een periode van 15 jaar, blijkt in de praktijk zo’n groot succes. Inmiddels is het dan ook zeker de overweging waard om de eerdere sloopplannen voor deze locatie in 2028 in twijfel te trekken. Ook de gemeente Zaltbommel begint in te zien dat wat hier gebeurt behoorlijk bijzonder is.
“Het gebouw heeft een wat rauwe uitstraling. Juist de charme dat we dit samen van de grond af aan hebben opgebouwd, maakt het zo’n laagdrempelige locatie waar we ons allemaal echt thuis voelen.”
Die charme zou volgens de gebruikers van het pand verloren gaan bij de herhuisvesting in bijvoorbeeld nieuwbouw. Het liefst zouden ze de boel flink opknappen, verduurzamen, nog verder uitbreiden en hier voor altijd willen blijven.
Het zetje om in actie te komen
Hugo vertelt hoe hij hier zo intensief bij betrokken raakte: “Tijdens de coronaperiode kregen twee van mijn kinderen serieuze mentale problemen. Het was het punt waarop ik erachter kwam dat ons huidige zorgsysteem gewoon niet toereikend is. Het was voor mij het zetje om in actie te komen. Ik wilde wat doen, het verschil kunnen maken voor mensen. Samen met een paar buren kregen we het idee om een laagdrempelige ontmoetingsplek op te zetten in het naastgelegen Pand9.” Zo gezegd, zo gedaan en een ongebruikte ruimte op de begane grond van het gebouw mocht met hulp van de gemeente en de Beheerstichting LTS Salt Boemel worden omgetoverd tot ontmoetingsplek. Binnen drie maanden tijd werd het idee gerealiseerd en was Ontmoetingsplek De Steiger ‘up and running’.
Maar daar bleef het niet bij voor Hugo. Inmiddels is Hugo tot over zijn oren betrokken en ook voorzitter van het ‘Huurderscollectief Pand9’ waar de ruim twintig huurders van deze locatie lid van zijn. Hij is gemiddeld zo’n 10 uur per week bezig om deze plek te behouden voor de toekomst. Zo voert Hugo intensieve gesprekken met de ‘Beheerstichting LTS Salt Boemel’ die over het beheer van het gebouw gaat en met de gemeente Zaltbommel. Ook is hij samen met alle gebruikers van Pand9 sinds dit jaar actief bezig om hun maatschappelijke waarde zichtbaar te maken voor de buitenwereld. Marcel Canoy (VU Amsterdam) en Vita Valley gaan de komende periode onderzoek doen naar de SROI van Pand9, op dezelfde wijze als dat onlangs in Eijsden is gedaan.
Zelf de waarde ervaren
In het dagelijks leven is Hugo strategisch adviseur binnen het sociaal domein bij gemeente ‘s-Hertogenbosch. Dus hij weet als geen ander hoe het werkt binnen de muren van een gemeentehuis. Zijn inzet vanaf ‘de andere kant’, vanuit zijn positie als actieve bewoner, geeft hem juist energie. “Ik geloof in de kracht van systeemverandering door zelf te ervaren wat een plek betekent voor mensen. Zo komen ambtenaren en bestuurders hier regelmatig een middagje vrijwilligerswerk doen. Schilderen, snoeien, puzzels uitzoeken in de kringloopwinkel. En altijd met veel betrokkenheid en enthousiasme.”
De waarde van deze plek
Deze betrokkenheid helpt hen om de waarde van Pand9 te laten zien en te laten ervaren. Afgelopen jaar kwam op uitnodiging van de burgemeester zelfs de Commissaris van de Koning op visite. Zijn enthousiasme over wat hier zoal gebeurt, gaf ook een boost aan de nieuwsgierigheid op het gemeentehuis. Momenteel wordt er gezamenlijk gewerkt aan het uitwerken van verschillende scenario’s voor de toekomst van Pand9. “We snappen dat er natuurlijk keuzes gemaakt moeten worden door de gemeente, met deze scenario’s valt er straks voor het college en de raad wat te kiezen. We maken de plannen vanuit de waarde en ik heb momenteel goede hoop”, laat Hugo weten.
“We hebben er zeker wel vertrouwen in, maar het blijft een spannende strijd.”
De tips van Hugo
- Leer van elkaar, van andere initiatieven uit het land.
- Probeer altijd ‘on speaking terms’ te blijven met de gemeente, ook als het moeilijk wordt.
- Denk samen goed na wie het beste de gesprekken met de gemeente kan voeren en ga nooit met gestrekt been het gemeentehuis in.
- Laat zien wat je doet! Nodig betrokken partijen en belangrijke personen uit op locatie, maak video’s en verhalen over wat jullie doen, laat overal van je horen.
- Nodig ambtenaren uit om een middagje mee te draaien met de vrijwilligers. Haal de mensen uit het gemeentehuis naar je initiatief om de waarde zelf te ervaren.
- Verleid de gemeente en haar partners in het ruimtelijke en financiële domein tot creatief en domeinverbindend denken. Maak samen een integrale businesscase waarbij ruimtelijke, financiële én maatschappelijke kosten én baten voor locaties in beeld worden gebracht.
Maar de allerbelangrijkste tip van Hugo: “Vergeet vooral niet te genieten van al het moois dat er dagelijks om je heen gebeurt op dit soort bijzondere plekken.”
Meer weten over Pand9
Neem eens een kijkje op de website pand9-zaltbommel.nl of ga er op bezoek; er is genoeg te doen en te beleven. Wil je meer informatie of een rondleiding van Hugo? Neem gerust contact met hem op via secretaris@desteiger.org. Je vindt Pand9 aan de Van Heemstraweg-West 9 in Zaltbommel. In de video hieronder krijg je een leuk beeld van deze bruisende plek.